Wat hebben buschauffeurs en klimaatactivisten gemeen?

, ,
10/07/2025 – Tim de Jong

We delen niet alleen onze grote bevindingen, maar ook tussentijdse updates over de voortgang van onze onderzoeksprojecten. Deze update is onderdeel van het dossier Mobiliseer.

Wat hebben buschauffeurs en klimaatactivisten gemeen? Beiden willen graag fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden voor buschauffeurs. Want zonder fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden geen buschauffeurs, zonder buschauffeurs geen goed OV en zonder goed OV geen duurzaam en toegankelijk vervoer in Nederland. Een gesprek met Charlotte Braat van WijReizenSamen.

⁠

WijReizenSamen wil betaalbaar en toegankelijk OV in heel Nederland, van grootste stad tot kleinste dorp—én goede banen voor alle OV-werkers. Charlotte Braat richtte deze campagne op met een groep mensen uit het netwerk klimaat van de FNV.

In deze aflevering spreekt Tim de Jong uitgebreid met Charlotte. Over waarom in sommige regio’s een derde van de buschauffeurs thuis zit. Hoe marktwerking buschauffeurs steeds verder uitknijpt én het OV verschraalt voor de reiziger. Maar vooral hoe klimaatactivisten en buschauffeurs hier samen tegen op kunnen staan.

Dit interview is onderdeel van onze zoektocht naar hoe je mensen verenigd achter een gezamenlijk belang als klimaatrechtvaardigheid. Meer daarover vind je in het Mobiliseer-dossier.

Eerder schreven we al over ‘taal voor verandering’, de verspreiding van klimaatgedrag en het ‘race-class narrative’, een verhaalstructuur die goed werkt om mensen met verschillende achtergronden te verbinden om samen op te komen voor de belangen die zij delen.

Waardeer je ons onderzoek?
Journalistiek die de macht controleert én oplossingen onderzoekt is keihard nodig. Maar dat kan alleen dankzij (jouw) steun.

Start hier jouw maandelijkse of jaarlijkse donatie aan Momus

Of doneer eenmalig:

€ 5 € 15 € 45

Mobiliseer

Een verenigde massa is niet te verslaan. Maar in plaats van verenigd zijn we als mensen juist verdeeld op de belangrijkste thema’s van deze tijd. Daarom start 2100 met de vraag: hoe mobiliseer je mensen achter een gedeeld belang? Het belang dat de massa toch echt met elkaar deelt: een rechtvaardige en effectieve aanpak van de klimaatcrisis.

Open dit dossier

Wie worden de superspreaders van klimaatgedrag?

, ,
03/07/2025 – Tim de Jong

We delen niet alleen onze grote bevindingen, maar ook tussentijdse updates over de voortgang van onze onderzoeksprojecten. Deze update is onderdeel van het dossier Mobiliseer.

Hoe krijg je een steeds grotere groep superspreaders die geen COVID verspreiden, maar klimaatvriendelijk gedrag? Die vraag staat centraal tijdens het college Dit college werd georganiseerd door Logeion voor hun achterban van communicatieprofessionals. ‘De psychologie van een goede klimaatverhaal’. Gegeven door gedragswetenschapper Reint Jan Renes en taalstrateeg Jens van der Weele.

Onbekend maakt onbemind. In 1988 ontdekten psychologen William Samuelson en Richard Zeckhauser de status quo bias – een (onbewuste) ‘voorkeur om dingen te laten zoals ze zijn, wat resulteert in weerstand voor verandering.’ 

Puur het feit we iets kennen geeft het bestaansrecht. In ons hoofd dan.

Als je mensen met een ‘goed klimaatverhaal’ tot actie wil aanzetten, heb je met deze bias te maken. Zeker gezien het feit dat allerlei processen deze hang naar de status quo versterken. Niets doen is besmettelijk, legt Reint Jan Renes uit. Je ziet om je heen anderen die (ook) op dezelfde voet verder gaan. Je ziet overheden en bedrijven die hun best doen om de status quo in stand te houden en reclames voor vliegreizen. Het zorgt allemaal voor een spiraal van niets doen.

Renes vergelijkt het met een sur place. Het moment waarop baanwielrenners stil staan, hun fiets met man en macht in balans houden en wachten op het moment dat de ander vertrekt. Om er zelf in de slipstream achteraan te kunnen.

Naar een spiraal van actie

Gelukkig kan een negatieve spiraal ook een positieve worden. Recente onderzoeken van verschillende psychologen laten zien hoe dat kan.

Een ruime meerderheid van onze samenleving maakt zich zorgen om de klimaatcrisis en wil strenger klimaatbeleid, maar mensen onderschatten hoeveel anderen dat ook willen. Het is dan ook een belangrijke taak voor communicatieprofessionals en journalisten om dit scheve beeld recht te zetten. Door deze feiten onder de aandacht te brengen, maar ook door de duurzame keuzes die mensen al maken zichtbaar te maken. Dit draagt bij aan het gevoel dat anderen ook geven om het klimaat, wat een belangrijke voorspeller is voor klimaatactie.

Hierbij gaat het vooral om de sociale verspreiding van klimaatvriendelijk gedrag. Technisch gezien maakt individuele gedragsverandering weinig uit. Maar onder de juiste voorwaarden kan het sociaal juist veel verschil maken. Overheden kunnen een grote rol spelen in het aanjagen van radicale verandering, maar nemen die rol op dit moment niet, of minimaal. Daar komt bij dat maatschappelijke verandering historisch gezien bijna altijd van onderop ontstaat. Bij sociale transities volgen overheden meestal de samenleving In een studie uit 2021 analyseren Sarah Nelson en Julian M. Allwood (beiden verbonden aan de Universiteit van Cambridge) meerdere sociale en technologische transities uit het verleden. Hun blik:

“Overheden nemen doorgaans een minder proactieve houding aan bij sociale transities dan bij technologische transities. Ze zijn meestal niet bereid om strenge regelgeving op te leggen voordat een bepaalde drempel van publieke acceptatie is bereikt. Dit was te zien bij de aantasting van de ozonlaag, verkeerscongestie, het dragen van autogordels (in zekere mate – de maatschappelijke vooruitgang vertraagde eind jaren zeventig) en roken. Zodra er echter beleid wordt ingevoerd, kan dit leiden tot snelle verandering in een bevolking die al deels bereid is haar gedrag aan te passen: het beleid fungeert dan als een kantelpunt. Dit is vooral duidelijk wanneer transities het publieke verbeeldingsvermogen weten te grijpen. Zo leidde de aantasting van de ozonlaag tot grootschalige burgerparticipatie – onder meer in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten (Cook, 1990) – wat succesvolle internationale beleidsafstemming mogelijk maakte.” in plaats van andersom. Dit was bijvoorbeeld het geval bij het gat in de ozonlaag, het verplichten van autogordels, terugdringen van roken en de omslag van Zwarte Piet naar roetveegpieten.

Effectief aansteken

Om van onderop een spiraal van klimaatactie aan te steken is het belangrijk om duurzaam gedrag zichtbaar te maken. En daar is nog genoeg winst te behalen. Sociale wetenschappers Megan Jones en Rebecca Niemiec laten zien dat veel mensen (75%) persoonlijk allerlei duurzame gedragingen vertonen, maar slechts 20% probeert hier anderen mee aan te steken. We zijn al snel bang om als ‘deuger’ weggezet te worden. Jij legt dan de nadruk op iets wat de ander zo hard probeert te negeren. Als je dat verkeerd aanpakt, wordt dat je niet in dank afgenomen. 

Gelukkig geeft de wetenschap ook handvatten voor hoe je anderen kan aansteken met jouw klimaatgedrag, zónder dat dit tot ongemakkelijke situaties leidt:

  1. Bevraag het gedrag van anderen, niet hun persoon. (‘Waarom wil je niet vaker vegetarisch eten’, in plaats van ‘Waarom ben je nog steeds geen vegetariër’?)
  2. Heb het over veranderlijke in plaats van vastgeroeste eigenschappen (‘Ik at vroeger heel veel vlees, maar ben steeds wat minder gaan eten.’)
  3. Erken dat we er alles aan moeten doen, maar ook dat elke kleine stap richting dat maximale doel positief is (‘Wat goed dat je voor mij een vegaburger hebt klaargemaakt’, in plaats van ‘Met die ene vegaburger gaan we het niet redden’.) 

Een goed klimaatverhaal

Na de pauze is het woord aan Jens van der Weele; door Renes geïntroduceerd als ‘wandelende conversation starter’. Jens draagt een shirt met windmolen erop, sokken met klimaatstripes en schoenen die biologisch afbreekbaar zijn (al kan je dat natuurlijk niet zien). Allemaal om uit te lokken dat anderen vragen waarom hij dat aan heeft, zodat er een natuurlijk gesprek ontstaat over het klimaat.

Maar hij heeft ook een vlammend betoog over hoe je zelf uit het niets een sterk klimaatverhaal in elkaar zet. Niet onbelangrijk, want, in de woorden van psycholoog Jonathan Haidt: het menselijk brein is een verhalenverwerker, geen verwerker van logica.

Een goed verhaal maakt de bestemming concreet.

Voor het maken van verhalen is geen gebrek aan modellen. Jens heeft vooral geprobeerd het wat simpeler te maken. Je hebt een held die ergens naar streeft, maar tussen de huidige situatie en de bestemming staan allerlei obstakels.

Een goed verhaal maakt de bestemming concreet. Iets waar je naar kan verlangen. Niet de klimaatdoelen van Parijs, maar elke dag frisse lucht inademen of een landschap vol leven zien. Ook de bedreiging waardoor de held in beweging wil komen kan vaak veel tastbaarder. Niet de smeltende gletsjers, maar onze (groot)ouders die nu al gevaar lopen door steeds langere hittegolven. Extreem weer, als de overstromingen in Limburg of die buurman die z’n vakantiehuis verloor door een bosbrand.

Maar de belangrijkste les voor een sterk klimaatverhaal is misschien wel dat de held geen superheld hoeft te zijn. Veel te vaak beginnen klimaatverhalen bij de afzender. ‘De gemeente is van plan om …’, ‘Wetenschappers zeggen dat …’. In plaats daarvan is het veel kansrijker om juist van het publiek de held te maken. ‘Elke ouder wil z’n kinderen zien opgroeien in een veilige, gezonde wereld.’

Een mooi voorbeeld daarvan zijn de science moms. Een groep klimaatwetenschappers die óók moeder zijn en andere bezorgde moeders helpen om klimaatwetenschap begrijpelijk te maken en klimaatbeleid te eisen die hun kinderen beschermt. De sterke gedeelde identiteit van het moederschap zorgt ervoor dat hun boodschap veel meer binnenkomt.

Zo kunnen taal, je verhaalstructuur en de keuzes die je daarin maakt het verschil maken tussen een verhaal dat langs je publiek heengaat of juist binnenkomt. Zo zit onze impact niet in onze impact als consument (waar het gros van de mensen wel als eerste aan denkt), maar in onze rol als actieve burger, rolmodel, of kritische werknemer. In die rol kunnen we allemaal een beetje superspreader van klimaatvriendelijk gedrag zijn.

Eerder schreven we al over ‘taal voor verandering’, met belangrijke inzichten uit de nieuwsbrief van Jens. En over het ‘race-class narrative’, een verhaalstructuur die goed werkt om mensen met verschillende achtergronden te verbinden om samen op te komen voor de belangen die zij delen.

Waardeer je ons onderzoek?
Journalistiek die de macht controleert én oplossingen onderzoekt is keihard nodig. Maar dat kan alleen dankzij (jouw) steun.

Start hier jouw maandelijkse of jaarlijkse donatie aan Momus

Of doneer eenmalig:

€ 5 € 15 € 45

Mobiliseer

Een verenigde massa is niet te verslaan. Maar in plaats van verenigd zijn we als mensen juist verdeeld op de belangrijkste thema’s van deze tijd. Daarom start 2100 met de vraag: hoe mobiliseer je mensen achter een gedeeld belang? Het belang dat de massa toch echt met elkaar deelt: een rechtvaardige en effectieve aanpak van de klimaatcrisis.

Open dit dossier

Wanneer ben je ‘dakloos’ genoeg?

, ,
Beelden van Kansfonds gemaakt door Linelle Deunk
19/06/2025 – Jeske Jongerius, Lara Billie Rense

Beeld van Kansfonds gemaakt door Linelle Deunk

We delen niet alleen onze grote bevindingen, maar ook tussentijdse updates over de voortgang van onze onderzoeksprojecten. Deze update is onderdeel van het dossier Een einde aan dakloosheid.

“Ik heb ook anderhalf jaar geen vaste woonplek gehad.” We zijn ruim een uur in het interview als ik het tóch deel.

‘We’ zijn onderzoekers Lara Billie Rense en ik, Jeske Jongerius, en onze geïnterviewde is de straatverpleegkundige Trudy. Lara Billie en ik spreken haar voor ons onderzoek naar dakloosheid. We zitten op een terras aan het Buitenhof waar we een stevige wind trotseren.

Trudy’s reactie, een warme blik en de woorden “ach kind,” is compassievol. Wat kenmerkend is voor deze vrouw, die medische zorg en steun verleent aan dakloze mensen in Den Haag. “Maar ik beschouwde mezelf niet per se al dakloos,” vertel ik verder. “Toch was je het eigenlijk wel,” vult Trudy aan.

Dan opent ook Trudy een onverwacht boekje: “ik heb een tijd met m’n kind bij mijn broer gewoond.” We vragen haar: “Beschouwde jij jezelf toen als dakloos?” “Nee,” antwoordt ze. “Ik beschouwde het als tijdelijk. Maar met de kennis van nu, weet ik dat ik dat eigenlijk wel was.” “Zou je het nu dan wel zo noemen?” vragen we. “Nee […]. Daar rust toch te veel stigma op. Te veel schaamte.”

Wie telt mee?

Het is een ogenschijnlijk klein moment, tussen de regels van een anderhalf uur durend gesprek. Toch het zegt veel over hoe we in Nederland dakloosheid zien en definiëren. Precies dat is onderdeel van ons onderzoek de komende maanden. We verkennen wat een inclusieve aanpak van dakloosheid inhoudt. Ons startpunt is: begrijpen wie én wat in Nederland telt als dakloos. Letterlijk. We onderzoeken namelijk een nieuwe methode om dakloosheid in kaart te brengen, Ethos-light, die een heel ander beeld en cijfer geeft dan de schattingen van het CBS.

Aan de basis van Ethos-light ligt een definitie van dakloosheid die het gebrek aan adequate huisvesting centraal stelt. Dat klinkt logisch, toch is het een grote verandering ten opzichte van het het huidige dakloosheidbeleid. Daarin is namelijk niet iemands gebrek aan een woonplek leidend, maar iemands zorgvraag. Dit betekent dat je pas hulp kunt krijgen, als er medische nood is. Alleen dan ben je ‘dakloos genoeg’. Zonder intensieve zorgvraag krijg je de stempel ‘zelfredzaam’, en moet je het dus zelf zien te redden, ook zonder verblijfsplek.

De vraag wie ‘dakloos genoeg’ is om hulp te krijgen, speelt een grote rol in Trudy’s werk. Als straatverpleegkundige adviseert zij bij wie de medische noodzaak zó groot is, dat ze een plekje in de opvang krijgen. “Dat is heel uiteenlopend, het kan iemand zijn die een hartinfarct heeft gehad, maar ook iemand die diabetes heeft en voor de insuline een koelkast nodig heeft.” Zo iemand komt dan op de wachtlijst voor de noodopvang.

Zorgen voor woonrecht

“In Den Haag is de wachtlijst voor de noodopvang nu al maandenlang en dat loopt alsmaar op,” vertelt Jan de Vries, co-directeur van belangen- en hulporganisatie het Straat Consulaat. En mensen zonder medische nood? Die worden daar niet eens op geplaatst. Dit is kenmerkend voor de Nederlandse aanpak, zegt De Vries: “dakloosheid wordt behandeld als een zorgprobleem.”

Volgens De Vries is dat om meerdere redenen problematisch. Om er een paar te noemen; je creëert zo een hele grote groep onzichtbare dakloze mensen, die géén hulp krijgen, tot hun situatie zó sterk verslechtert dat ze een zorgvraag ontwikkelen. Dit kost menselijk leed én geld. Bovendien, zegt De Vries, verhult het een fundamenteel probleem: dit gaat om een mensenrechtenschending. “Iedereen heeft recht op behoorlijke huisvesting.”

Je creëert zo een hele grote groep onzichtbare dakloze mensen, die géén hulp krijgen, tot hun situatie zó sterk verslechtert dat ze een zorgvraag ontwikkelen.

Het erkennen van dát recht, is de sleutel tot verandering, meent De Vries. “Als de hele samenleving en het systeem tegen jou zeggen: het is jouw schuld dat je dakloos bent, jij hebt gefaald, dan ga je dat geloven,” legt hij uit. Met alle gevolgen van dien; schaamte, verdere uitsluiting, het ontwikkelen van problematisch gedrag. “Maar als je uitlegt; jouw dakloosheid is een schending van jouw mensenrechten, dan zie je dat dat mensen empowert,” aldus De Vries.

“Een rechtenbenadering doet twee dingen: het maakt duidelijk dat mensen rechten hebben en dat de overheid verplichtingen heeft,” vervolgt De Vries. Dit is een startpunt om op te komen voor je rechten en verandering. Door uit te gaan van het woonrecht, worden verantwoordelijkheid en oplossingen breder getrokken dan het zorgdomein, vertelt De Vries. Zo komt er aandacht voor wat fundamenteel ontbreekt bij dakloosheid: een woning.

Deel dit met anderen

Volg onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte van onze verhalen via onze nieuwsbrief:

Volg onze socials

Volg ons op social media en praat hier met ons en anderen over ons onderzoek.





Iedereen erbij

De Vries pleit voor het gebruik van de Ethos-categorisatie. Wat die doet, is iedereen met onvolwaardige huisvesting meetellen als dakloos, letterlijk. De telmethode die erbij hoort, is inmiddels in drie rondes toegepast in Nederland. In oktober van dit jaar worden de nieuwste resultaten bekend. De uitkomsten van de eerste telling, in Den Bosch en Oss, maakten veel los. “Vooral het gegeven dat één op de vijf getelden een kind was, en 30 procent vrouw, kwam als een schok,” vertelt De Vries.

Wat deze nieuwe categorisatie en telmethode inhouden, en hoe dit bij kan dragen aan structurele oplossingen voor dakloosheid, is wat wij de komende maanden gaan onderzoeken. We doen dit volgens de methodes van ‘solutions journalism’, oftewel; oplossingsgerichte journalistiek. Daarbij werken we samen met journalisten uit Duitsland en Tsjechië, waar de focus zal liggen op Housing First en aanvullende zorg als onderdeel van de oplossingen. Samen proberen we antwoord te geven op de vraag: hoe ziet een inclusieve aanpak tot het oplossen van dakloosheid eruit?

Help je mee?

En jij? Het liefst werken we ook met input en inbreng van onze lezers. Dus heb jij een verhaal wat je wilt delen, een tip wie we moeten spreken, of kennis van feiten die de data in een belangrijk licht zetten, stuur ons een berichtje op jeske@momusmedia.nl of larabillie@momusmedia.nl.

Dit onderzoek is tot stand gekomen met steun van het Journalismfund Europe.

Waardeer je ons onderzoek?
Journalistiek die de macht controleert én oplossingen onderzoekt is keihard nodig. Maar dat kan alleen dankzij (jouw) steun.

Start hier jouw maandelijkse of jaarlijkse donatie aan Momus

Of doneer eenmalig:

€ 5 € 15 € 45
 

Een einde aan dakloosheid

Steeds meer mensen worden dakloos. Zowel qua aantal, als qua diversiteit neemt de groep toe. Dakloosheid is het meest ernstige gevolg van de wooncrisis en de grootste schending van het recht op wonen. Daarom onderzoekt Momus de komende maanden: (hoe) kan dakloosheid beëindigd worden? Dit doen we in een Europese samenwerking en met een oplossingsgerichte bril.

Open dit dossier

 

Om mensen massaal te mobiliseren moet verandering tastbaar worden

, ,
Foto: Energie van Rotterdam / Frank Hanswijk
24/04/2025 – Tim de Jong

Foto: Energie van Rotterdam / Frank Hanswijk

We delen niet alleen onze grote bevindingen, maar ook tussentijdse updates over de voortgang van onze onderzoeksprojecten. Deze update is onderdeel van het dossier Mobiliseer.

Concrete, lokale initiatieven blijken cruciaal om mensen op grote schaal te mobiliseren voor klimaatrechtvaardigheid. Toch krijgen dit soort initiatieven niet de aandacht en steun die ze verdienen. Hoog tijd om daar verandering in te brengen?

Het is uit machteloosheid dat mensen zich terugtrekken uit de collectiviteit en zich beperken tot het naleven van individuele dromen.

– Socioloog Mark Elchardus

 

Hoeveel invloed heb je op de wereld om je heen? OK, eens in de paar jaar mag je stemmen. Misschien ben je een van de gelukkigen die is uitgenodigd voor een participatieavond. Maar verder?

Dat de gemeenschapszin uit je buurt verdwijnt doordat beleggers huizen opkopen. Politici in verkiezingstijd beloven het minimumloon te verhogen, maar dat vervolgens niet doen. We dagelijks lucht inademen die ongezond is. Een handjevol wereldleiders over het lot van de Gazanen en Oekrainers beslissen. Techbedrijven ons doelbewust verslaafd maken aan onze telefoon. En de rijkste 1 procent van de wereld meer bezit dan 95 procent van de wereldbevolking.

Hoeveel hebben we daar echt over te zeggen?

Ondertussen proberen de meeste Nederlanders allerlei ballen in de lucht te houden. Misschien heb je een druk gezinsleven. Misschien geldzorgen of stress omdat je woning tocht en schimmelt, als je er überhaupt een hebt kunnen vinden. Misschien word je dagelijks geconfronteerd met racisme en discriminatie.

Niet boos maar machteloos heet een recent essay over twintig jaar onderzoek naar de ‘boze burger’ in Nederland. Ja, de meeste mensen hebben het goed in Nederland. Nederland is een welvarend en veilig land en je kan het vele malen slechter treffen. De meeste Nederlanders zijn dan ook tevreden over hun eigen leven. 67 procent is ‘optimistisch over de richting waarin hun leven zich ontwikkelt’. Gemiddeld geven Nederlanders hun leven een 7,7. Maar dit gaat samen met een gevoel van onbehagen over onze samenleving. Een ‘vrij constante meerderheid van rond de 60 procent’ vindt dat het met Nederland de verkeerde kant op gaat’. Daarbij leeft bijvoorbeeld onvrede over onze maatschappelijke problemen, hoe we met elkaar samenleven en het verlies van gemeenschapszin.

Van zorgen of frustratie naar grip (en van grip naar actie)

De klimaatcrisis komt bovenop dit onbehagen. Een ruime meerderheid van de Nederlanders (73 procent) maakt zich er zorgen over. Maar of die zorgen zich ook vertalen naar klimaatactie of ‘groen’ stemgedrag hangt samen met allerlei andere persoonlijke en maatschappelijke zorgen.

Het is klimaatbewegingen dan ook nog niet gelukt om ‘de grote massa’ aan te spreken. De achtste A12-blokkade van Extinction Rebellion (XR) trok 25.000 mensen. De Mars voor Klimaat en Rechtvaardigheid 85.000. Serieuze aantallen, maar nog steeds een fractie van de miljoenen Nederlanders die zich zorgen maken over het klimaat.

Alle maatschappelijke problemen die tegelijkertijd spelen (‘de policrisis’) vreten aan het gevoel van grip dat mensen over hun leven ervaren. Deze machteloze gevoelens hangen sterk samen met klimaatontkenning en de neiging van mensen om hun woede en frustratie af te reageren op zondebokken. Het omgekeerde is ook waar. Als mensen meer grip op hun leven ervaren, hangt dit samen met constructieve woede. Het type woede dat mensen juist aanzet om de grip op hun leven terug te pakken, door op te staan tegen onrechtvaardigheid en collectief verandering te bewerkstelligen.

Tijd voor empowerment

Verschillende wetenschappers en experts maken zich dan ook hard voor klimaatactie die precies op die gevoelens inhaakt. Empowering action. Acties waarbij de impact direct en tastbaar is. Dat kan een tegengif zijn voor de machteloze gevoelens die samenhangen met klimaatontkenning en zondebokpolitiek.

Als buurt energie opwekken met elkaar, de wijk vergroenen of gezamenlijk opstaan tegen onrecht, geeft een heel ander gevoel dan een petitie tekenen. Je ziet de wijk veranderen en je hebt invloed op de wereld om je heen, ook al is het maar een beetje.

Vanuit de psychologie is al langer bekend dat het vaak ander gedrag is dat tot nieuwe bewustwording leidt in plaats van andersom. Als mensen hun gedrag aanpassen, gaan ze daar later verklaringen voor zoeken in hun hoofd. Meedoen aan het vergroenen van de wijk, kan er dus voor zorgen dat mensen meer open gaan staan voor informatie over de klimaatcrisis en dat via die route de klimaatcrisis belangrijker voor hen wordt.

Deel dit met anderen

Volg onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte van onze verhalen via onze nieuwsbrief:

Volg onze socials

Volg ons op social media en praat hier met ons en anderen over ons onderzoek.





Ook laat de geschiedenis zien dat overheden en grote bedrijven de maatschappij vaak volgen in plaats van andersom. Ja, idealiter zouden zij hun verantwoordelijkheid nemen door deze verandering zoveel mogelijk van bovenaf te initiëren met alle middelen die ze tot hun beschikking hebben. Maar onderzoek naar sociale verandering laat zien dat wetten, regels en andere systematische veranderingen vaak ontstaan door druk van onder naar boven – vanuit de maatschappij richting overheden en bedrijven.

Tot slot kunnen lokale initiatieven minder gecriminaliseerd worden, wat bij protestacties nu wel gebeurt. Wereldwijd zijn er sinds 2012 meer dan 2000 klimaatactivisten vermoord en wordt wetgeving die voor georganiseerde misdaad en terrorisme bedoeld is ingezet om klimaatactivisten af te schrikken. Het publieke debat, waar protestacties zich vaak op richten, is vergeleken met lokale actie ook vatbaarder voor misbruik door vervuilende industrieën en populistische politici. Zij kunnen dit publieke debat misbruiken om polarisatie aan te jagen. (Wat overigens niet betekent dat protestacties geen zin hebben; ze dienen andere doelen met andere voor- en nadelen).

Grassroots revival

Lokale klimaatactie kan er dus voor zorgen dat mensen meer grip op hun leven ervaren, wat eraan kan bijdragen dat mensen collectief op willen staan tegen klimaatonrecht, in plaats van hun frustraties afreageren op zondebokken. Het zorgt voor tastbare, positieve verandering in de directe leefomgeving van mensen. Kan de druk op overheden en bedrijven verhogen om systeemveranderingen door te voeren. En is minder vatbaar voor het aanjagen van polarisatie.

Ondanks deze potentie zijn grassroots initiatieven vaak ondergewaardeerd, ondergefinancierd. Hoog tijd om hier meer licht op te laten schijnen.

Waardeer je ons onderzoek?
Journalistiek die de macht controleert én oplossingen onderzoekt is keihard nodig. Maar dat kan alleen dankzij (jouw) steun.

Start hier jouw maandelijkse of jaarlijkse donatie aan Momus

Of doneer eenmalig:

€ 5 € 15 € 45

Mobiliseer

Een verenigde massa is niet te verslaan. Maar in plaats van verenigd zijn we als mensen juist verdeeld op de belangrijkste thema’s van deze tijd. Daarom start 2100 met de vraag: hoe mobiliseer je mensen achter een gedeeld belang? Het belang dat de massa toch echt met elkaar deelt: een rechtvaardige en effectieve aanpak van de klimaatcrisis.

Open dit dossier

Momus en het nieuws van de toekomst

,

17/04/2025 – Jeske Jongerius

Deze update is onderdeel van het dossier Momus Memos, waarin we je op de hoogte houden over de vernieuwing van ons journalistiek platform.

Eerlijk, hoe intensief volg jij het nieuws? En hoe voel je je daarbij? 

Ikzelf zit al een tijdje op een ‘nieuwsdieet’; ik maak tijd voor de weekendkrant en achtergrondverhalen, maar ik beperk mijn dagelijkse ‘fast-food’ nieuwsconsumptie. Het geeft mij buikpijn en een zwaar gevoel.

Is wél nieuws, slecht nieuws?

Ik ben niet de enige. Uit onderzoek van professor Yael de Haan (HU & RUG) blijkt dat 65% van de Nederlanders weleens het nieuws mijdt. Dit is redelijk in lijn met het aantal mensen dat volgens het Commissariaat voor de Media (2024) vaak (8%), soms (22%) en af en toe (29%) nieuws mijdt. Opvallend hierbij is de stijging van mensen die de hoeveelheid nieuws vermoeiend vinden; van 25% in 2019 naar 40% in 2024. Volgens professor de Haan zijn de motivaties van ‘nieuwsmijders’ divers.Bij mijzelf merk ik dat naast de hoeveelheid, ook de inhoud van het nieuws wat met mij doet. Het lijkt alsof vooral slecht nieuws nieuwswaardig is en dat nuances daarbij moeten wijken voor sensatie. Zeker, er zijn een boel zorgwekkende ontwikkelingen in de wereld en we staan voor hele grote uitdagingen met elkaar. Maar moeten we niet júist daarom verslag doen van de verhalen die hoop, inspiratie en richting geven? Die ons handvatten bieden in plaats van een mokerslag? 

Gedeeld verhaal 

Als we elkaar niet meer kunnen vinden in gedeelde verhalen en feiten, lonkt het gevaar dat we elkaar én onszelf verliezen, aan eigen bubbels of in desinformatie. Volgens professor de Haan vraagt gemeenschapszin dan ook om een gezamenlijk referentiekader en gezamenlijke publieke ruimte. Het volgen van lokaal nieuws ziet zij daarbij als bevorderlijk voor de sociale cohesie. 

Bij Momus willen wij bijdragen aan verhalen die verbinden in een gedeelde toekomst. In ons mediacollectief hebben wij daarom besloten om meer ruimte te geven aan onderzoek naar oplossingen en verhalen die constructief zijn. Daarbij zetten wij ons in om meer betrokkenheid met onze lezers te creëren.

Daarin staan wij niet alleen. Een groeiende stroming binnen de journalistiek is ‘solutions journalism’. Als Momus mogen we met trots vertellen dat wij zijn toegelaten tot de Solutions Journalism Cohort van 2025!  Dit Europese programma vormt een kennishub en netwerk in de oplossingsgerichte journalistiek. Media organisaties worden hierin gestimuleerd om in samenwerkingsverband onderzoek te doen naar oplossingen, en om het vertrouwen van – en de betrokkenheid met – het publiek te vergroten. 

Samen met journalisten uit zeven andere Europese landen volgen wij de komende tijd een training in ‘solutions journalism’. Samen bouwen we aan bruggen en zoeken we naar inspiratie over de grens. Van 6 tot en met 9 april was de kick-off van de Sojo Cohort 2025 in Perugia, Italië. Namens Momus deed ik, Jeske, mee aan deze intensieve driedaagse. 

Deelnemers en trainers van de Sojo Cohort 2025

 

Is solutions journalism ‘goed nieuws’?

Een eerste les die ik leerde is dat solution journalism, of oplossingsgerichte journalistiek, niet hetzelfde is als ‘positief nieuws’. Het is diepgravende journalistiek naar een oplossing die in de praktijk wordt gebracht. 

De journalist onderzoekt voor welk probleem een project of aanpak een oplossing biedt, hoe het dat doet, en wat het kan betekenen voor andere situaties. Het geeft dus richtlijnen waar anderen mee verder kunnen werken. Net zo belangrijk als de positieve impact, is het benadrukken van de tekortkomingen. Beiden gebaseerd op bewijs, in een verhaal waarin meerdere stemmen aan bod komen. Geen propaganda of verkooppraatje dus, maar een eerlijk verhaal wat ons vooruit kan helpen.

Oplossingsgerichte journalistiek gaat nog steeds over uitdagingen, maar laat daarbij zien hoe het beter wordt, of beter kan. In een perspectief wat de menselijke kracht en mogelijkheden op waarde schat. Zelf vind ik deze ontwikkeling goed nieuws. En ook dat we bij Momus hiermee gaan werken.

Zo ben ik nu een onderzoek naar dakloosheid aan het voorbereiden, en ga ik daarin kijken wat bijdraagt aan oplossingen. Een eerste ontwikkeling die ik onder de loep neem is de inzet van een nieuwe Europese telmethode (ETHOS telling) in Nederland, die een veel vollediger en inclusiever beeld geeft van dakloosheid. Wat betekent dit voor de mensen die in de oude telmethode werden uitgesloten? Wat doet het met stereotypes over dakloosheid die nu oplossingen bemoeilijken? (Hoe) kan de ETHOS telling bijdragen aan een toekomst zonder dakloosheid?

Vanuit het dossier 2100 is Tim de Jong bezig met onderzoek naar de vraag: hoe mobiliseer je mensen voor een rechtvaardige en effectieve aanpak van de klimaatcrisis? Verschillende voorbeelden van mobilisatie komen hierbij aan bod. Hoe worden deze ervaren door de doelgroep? Wat werkt wanneer en waarom? Wat zijn de beperkingen? En wat kunnen we vanuit de wetenschap leren over het mobiliseren van mensen achter een gedeeld belang?

En jij

Daar betrekken we jou graag bij. Geregeld vragen we om input en interviews in onze onderzoeken. Check bijvoorbeeld onze onderzoeksnotities bij onze lopende onderzoeken en laat ons weten wat jou opvalt, of deel jouw (persoonlijke) ervaring over een thema waar wij onderzoek naar doen. Om op de hoogte te blijven kun je ons volgen op onze socials en je inschrijven voor de nieuwsbrief. Schroom niet om ons een bericht te sturen als je nu al wat te delen of te onthullen hebt!

Waardeer je ons onderzoek?
Journalistiek die de macht controleert én oplossingen onderzoekt is keihard nodig. Maar dat kan alleen dankzij (jouw) steun.

Start hier jouw maandelijkse of jaarlijkse donatie aan Momus

Of doneer eenmalig:

€ 5 € 15 € 45

Momus Memos

Ons platform krijgt na meer dan tien jaar een grondige renovatie. Een nieuwe naam (Platform Authentieke Journalistiek wordt Momus), een nieuwe website (komt binnenkort) en een nieuwe missie: naast het kritisch aankaarten van problemen onderzoeken we (even kritisch) ook de mogelijke oplossingen. Via het Momus Memos dossier houden we je op de hoogte van de laatste organisatorische ontwikkelingen.

Open dit dossier

Verenigd voor het doel dat iedereen raakt

, ,
Beeld: The Movement Hub (i.v.m. campagne "Wir farren zusammen")
05/03/2025 – Tim de Jong

Beeld: The Movement Hub (i.v.m. campagne “Wir farren zusammen”)

We delen niet alleen onze grote bevindingen, maar ook tussentijdse updates over de voortgang van onze onderzoeksprojecten. Deze update is onderdeel van het dossier Mobiliseer.

Een verenigde massa is niet te verslaan. Maar in plaats van verenigd zijn we als mensen juist verdeeld op de belangrijkste thema’s van deze tijd. Daarom start 2100 met de vraag: hoe mobiliseer je mensen achter een gedeeld belang? Het belang dat de massa toch echt met elkaar deelt: een rechtvaardige en effectieve aanpak van de klimaatcrisis.

Aan het einde van dit jaar (12 december 2025) is het precies tien jaar geleden dat het klimaatakkoord van Parijs is afgesloten. In de tussentijd is de hoeveelheid broeikasgassen die we uitstoten toegenomen in plaats van afgenomen en de temperatuur van de aarde alleen maar gestegen. De VN toont dan ook aan dat we totaal niet op koers liggen om de Parijsdoelen te halen. We zijn de 1,5 graad opwarming van de aarde gepasseerd en hebben daarnaast vijf andere kritieke grenzen voor een leefbare planeet overschreden (biodiversiteit, ontbossing, waterschaarste, stikstof en te hoge uitstoot van giftige stoffen). Terwijl het alle hens aan dek is, trekt Trump de VS terug uit het klimaatakkoord van Parijs.

Dit is een trieste opsomming, die ons linksom of rechtsom (pun intended) allemaal aangaat. Niemand wil overstromingen, stormen en bijzonder hete of droge periodes. En we worden allemaal geraakt door een tekort aan drinkwater en voedsel, meer kans op kanker door vervuilende industrieën en miljoenen klimaatdoden per jaar door luchtvervuiling van fossiele brandstoffen.

Onrecht in klimaatbeleid: oplossen of misbruiken?

Zowel in de klimaatcrisis als klimaatbeleid schuilt veel onrecht. Sommige groepen Nederlanders (en sommige groepen in de wereld) worden extra hard geraakt. Waar de een de kachel amper durft aan te zetten uit angst voor de energierekening, kan de ander geld verdienen met zonnepanelen die met subsidie zijn aangeschaft.

Toch is het framen van het klimaat als elitehobby ernstig misleidend. Het is namelijk geen natuurwet dat de kosten, consequenties en voordelen van klimaatbeleid oneerlijk zijn verdeeld. Dat is een gevolg van de beleidskeuzes die worden gemaakt. De Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid WRR noemt klimaatbeleid dan ook een verdelingsvraagstuk. Klimaatbeleid kost geld en het is belangrijk om te bepalen hoe je die kosten verdeelt.

Het is geen natuurwet dat de kosten, consequenties en voordelen van klimaatbeleid oneerlijk zijn verdeeld.

Op zoek naar collectiviteit

Ondertussen is de verdeeldheid echter wel gezaaid. Het grootste struikelblok voor het tegengaan van de klimaatcrisis is op dit moment institutionele en sociaal-maatschappelijke verandering. En voor die verandering is juist collectiviteit nodig in plaats van verdeeldheid.

Verschillende bewegingen proberen mensen daarom te verenigen achter het klimaatvraagstuk. Klassieke NGO’s als Greenpeace en Milieudefensie, maar ook bewegingen als Extinction Rebellion, Stichting Klimaatgesprekken, Groen Pensioen, Energie van Rotterdam, Fossielvrij NL en Frisse Wind.

De komende maanden gaan we verschillende van deze aanpakken onderzoeken. Hoe worden ze ontvangen en ervaren door hun doelgroepen? Zijn ze succesvol? Wat zijn de beperkingen en wat werkt wanneer, en waarom? En wat kunnen we vanuit de wetenschap leren over het mobiliseren van mensen achter een gedeeld belang?

Denk mee!

In de volgende update laten we weten waar we ons onderzoek mee starten. Welke initiatieven om mensen te mobiliseren voor klimaatactie springen er voor jou bovenuit? Zijn er onderzoeken die we echt mee moeten nemen? Of mensen die we sowieso moeten interviewen? We horen het graag! Laat het ons weten door te mailen.

Team 2100 groeit

Tim de Jong komt het 2100 team versterken. Tim is gedragswetenschapper en journalist en onderzocht de afgelopen jaren voor Vrij Nederland oplossingen die ons richting een duurzamere samenleving brengen.

Waardeer je ons onderzoek?
Journalistiek die de macht controleert én oplossingen onderzoekt is keihard nodig. Maar dat kan alleen dankzij (jouw) steun.

Start hier jouw maandelijkse of jaarlijkse donatie aan Momus

Of doneer eenmalig:

€ 5 € 15 € 45

Mobiliseer

Een verenigde massa is niet te verslaan. Maar in plaats van verenigd zijn we als mensen juist verdeeld op de belangrijkste thema’s van deze tijd. Daarom start 2100 met de vraag: hoe mobiliseer je mensen achter een gedeeld belang? Het belang dat de massa toch echt met elkaar deelt: een rechtvaardige en effectieve aanpak van de klimaatcrisis.

Open dit dossier

Ook wij verlaten X, maar vragen daarbij: wat dan wél?

,
Beeld: Momus (obv Wikimedia (White House, 2025), Pixabay (Pexels 2016) en Musk's X account (24 feb 2025)

Beeld: Momus (obv Wikimedia (White House, 2025), Pixabay (Pexels 2016) en Musk’s X account (24 feb 2025)

Deze update is onderdeel van het dossier Momus Memos, waarin we je op de hoogte houden over de vernieuwing van ons journalistiek platform.

‘X is al lang niet meer het virtuele forum dat het ooit was, waar duizend bloemen bloeiden. Het lijkt soms eerder een vuilnisbelt waar nog slechts enkele sprietjes standhouden.’

Het waren felle woorden van de redactie van Trouw waarmee zij afgelopen september uitlegde waarom de krant niet langer actief zal zijn op X (voorheen Twitter). Hun account blijft bestaan als archief, maar wordt niet meer geupdate.

Want de baas van X, Elon Musk, “is inmiddels ‘buitencategorie’, die zijn invloed steeds vaker inzet om bewust democratische processen te ondermijnen. Aan die macht draag je als gebruiker van X hoe dan ook bij,” aldus Trouw.

Dat klopt. Elon Musk is inmiddels een sleutelfiguur geworden binnen de regering van Donald Trump, en X is daar niet meer los van te zien. Musk sponsorde niet alleen Trumps verkiezingsoverwinning met 250 miljoen dollar, maar bekleedt inmiddels een belangrijke machtspositie binnen Trump’s regering als bestuurder van een nieuw en uiterst omstreden departement.

Toename van desinformatie

Hoewel Twitter al voor Elon Musks overname in 2022 een grote bron van desinformatie was, lijkt dat sinds Musk’s overname nog meer het geval. Ten eerste gebruikt Musk zijn persoonlijk X-account voor de verspreiding van antisemitische complottheorieën en desinformatie, waarbij het algoritme volgens interne bronnen ook nog eens werd aangepast om het bereik van Musks eigen berichten te vergroten. Bovendien herstelde Musk voorheen afgesloten accounts van notoire verspreiders van nepnieuws zoals Alex Jones. Niet verrassend: het bereik van omstreden accounts uit de extreemrechtse hoek nam sinds Musks overname sterk toe, volgens experts en een data-analyse uit 2023.

Musks argument is dat hij hiermee de vrijheid van meningsuiting beschermt. Dat is een groot goed, maar vereist een onpartijdig platform en een gelijk speelveld. Het idee dat X dat platform kan zijn, heeft in rap tempo (nog meer) geloofwaardigheid verloren, gezien Musks rechts-extremistische politieke profiel.

Eindstation

Maar het probleem is breder dan X en Musk. Ook Facebook en Instagram – onderdeel van Mark Zuckerbergs Meta – kennen problematische algoritmes die gebruikers richting extremistische opvattingen kunnen duwen, sexistische inhoud promoten, of discriminatie door adverteerders toelaten. Kort voor Trumps inauguratie, kondigde Zuckerberg bovendien aan dat Facebook minder zal inzetten op factchecken en meer vrijheid en politieke inhoud zou toelaten, wat de digitale deur opent voor gekleurde propaganda, desinformatie en uitspraken die op gespannen voet staan met mensenrechten. Zuckerbergs zet werd dan ook fel bekritiseerd door Facebook-expert en media professor Siva Vaidhyanathan.

We zetten nu een kleine stap door X te verlaten, maar vragen ons vooral af: wat is nu de volgende?

Wellicht zou het daadkrachtig zijn om al deze social media platforms te verlaten. Tegelijkertijd beseffen we dat het ook waardevol is om juist betrouwbare informatie te delen op platforms waar desinformatie welig tiert, en blijven wij daarom – voor nu – nog actief op Facebook en Instagram. Ook blijven we gebruik maken van LinkedIn en YouTube.

We zetten nu een kleine stap door X te verlaten (en behouden ons account als archief), maar vragen ons vooral af: wat is nu de volgende? Wat is het eindstation? Wat zou sociale media eigenlijk moeten zijn, en hoe kunnen we als journalistieke organisatie en gebruikers daaraan bijdragen? 

Op zoek naar alternatieven

We stellen die vraag natuurlijk niet als eerste. De discussie over social media groeit, en de roep om alternatieven eveneens. Campagnes als #makesocialssocialagain roepen op om over te stappen naar alternatieven, zoals BlueSky of Mastodon (alternatieven voor X).

Onze zoektocht is niet enkel naar sociale media platformen die democratisch debat stimuleren in plaats van ondermijnen. We zoeken ook alternatieve platforms die privacy hoog in het vaandel hebben, en wegschuwen van de verkoop van data van gebruikers. 

Daarom gebruiken wij nu al Proton voor onze emails en opslag van bestanden. Proton beschermt je privacy automatisch, zoals te lezen in hun privacy beleid: ‘Wij geloven sterk in een internet waar privacy de standaard is.’

En nog een spoiler: binnenkort gaan we gebruik maken van Beabee om gemakkelijk en veilig in contact te komen met onze lezers, luisteraars en volgers. We kozen voor Beabee vanwege onder andere hun ‘privacy first’ aanpak. Hoe dat precies werkt, daarover binnenkort meer.

Voor nu: Stuur ons jouw ideeën. Op welke social media zou jij ons willen vinden en waarom? Stuur jouw input bijvoorbeeld via een privé-bericht op Signal (een niet-commercieel alternatief voor WhatsApp). Of laat je ideeën achter via onderstaand Google CryptPad formulier (een gratis, open-source, niet-commercieel en privacy-gevoelig systeem dat drijft op donaties).

 

Waardeer je ons onderzoek?
Journalistiek die de macht controleert én oplossingen onderzoekt is keihard nodig. Maar dat kan alleen dankzij (jouw) steun.

Start hier jouw maandelijkse of jaarlijkse donatie aan Momus

Of doneer eenmalig:

€ 5 € 15 € 45

Momus Memos

Ons platform krijgt na meer dan tien jaar een grondige renovatie. Een nieuwe naam (Platform Authentieke Journalistiek wordt Momus), een nieuwe website (komt binnenkort) en een nieuwe missie: naast het kritisch aankaarten van problemen onderzoeken we (even kritisch) ook de mogelijke oplossingen. Via het Momus Memos dossier houden we je op de hoogte van de laatste organisatorische ontwikkelingen.

Open dit dossier

Eerste ‘goede buur’ gesproken

, ,
Beeld: Peter Lipton
11/02/2025 – Jeske Jongerius, Merel de Buck

Foto: Peter Lipton

We delen niet alleen onze grote bevindingen, maar ook tussentijdse updates over de voortgang van onze onderzoeksprojecten. Deze update is onderdeel van het dossier Goede buren.

Dit is een update van het onderzoek naar een nieuwe selectiemethode voor sociale huur woningen: wie is een goede buur? Na het doorspitten van beleids-documenten en Woningnet-advertenties is het de hoogste tijd om de wijk in te gaan. Merel en Jeske stappen op de fiets en trappen richting Utrecht Overvecht. Over de brede wegen en vlaktes met stukjes groen torenen de hoge flats die Overvecht rijk is al uit. Sommige flats zijn nét gerenoveerd. Naast de trouwe bewoners die terugkeren, trekken er veel nieuwe gezichten de gebouwen in. Een aantal van hen is bewust uitgekozen door de woningbouwcorporaties. Zij zijn de zogenoemde ‘goede buren’: mensen die beloven zich actief in te zetten voor hun flatgebouw en de buurt. Zij kregen hun woning ‘op basis van motivatie’. MOMUS doet onderzoek naar deze nieuwe toewijzingsmethode voor sociale huurwoningen. Wat betekent het voor de geselecteerde en afgewezen woningzoekenden? Wat vinden de buren ervan? En welke invloed heeft deze praktijk op de toegankelijkheid van de sociale huursector?

Een mysterie

We bellen aan bij de bewoners van een Overvechtse flat waar de woningbouwcorporatie een deel van de woningen op ‘basis van motivatie’ toewijst. Er gaan veel deuren voor ons open, maar die ‘goede buren’ blijven nog even een mysterie. De meeste bewoners die we spreken, zeggen er niets of niet veel van af te weten. Het enige rumoer wat bekend lijkt, is dat de ‘goede buren’ in de benedenwoningen komen te wonen. “De benedenwoningen zijn het mooiste,” vertelt een bewoonster die hier al 27 jaar woont, “maar ook het duurste.” Na de renovatie keerde ze terug naar haar eigen huis. Ze voelt zich veilig en vertrouwd in het gebouw, maar merkt wel dat de sfeer is veranderd: “Er is weinig contact tussen de oude en nieuwe bewoners.”

Ik heb er een hard hoofd in dat nieuwe bewoners iets gaan doen voor de buurt.

Dat beeld beaamt een man die hier is opgegroeid en nu de deur van zijn ouderlijk huis opendoet. “Er is weinig contact tussen de buren, dat is echt anders dan vroeger. De nieuwe en oude bewoners kennen elkaar niet.” Als we hem vragen naar de ‘goede buren’ die de buurt komen versterken, klinkt hij sceptisch: “Ik heb er een hard hoofd in dat nieuwe bewoners iets gaan doen voor de buurt.” Een nieuwe bewoner van de flat weet wel van het ‘toewijzen op motivatie’ af, omdat hij en zijn vriendin ook op zo’n woning hadden gereageerd. Uiteindelijk kozen ze er niet voor, omdat ze via loting al een andere woning in het complex hadden bemachtigd. Het is toeval dat ze in dit gebouw, in deze wijk, terechtkwamen, vertelt hij. Met hun jonge leeftijd hadden ze weinig wachttijd en in veel steden mag je pas vanaf je 23e reageren op lotingwoningen. Hier kon dat al eerder. “Ik heb het idee dat alle leegstaande woningen hier via loting worden verhuurd.” Veel contact met zijn buren heeft hij nog niet: “alleen als ze een pakketje komen brengen.”

Een goede buur

Op de benedenverdieping van de flat, in een van de ‘plint woningen’, treffen we een ‘goede buur’ die nét is ingetrokken. Ze is ontzettend blij met haar woning, die ze dankzij haar beroepsvoorrang en motivatie heeft gekregen. Ze stond één jaar ingeschreven als woningzoekende op Woningnet. Als zorgmedewerker gaat het dragen van extra zorg voor haar omgeving haar natuurlijk af. En dat zag de woningbouwcorporatie ook. Wat ze concreet gaat doen? Zorgen dat het netjes is in de straat en rond de entree, een praatje maken met de buren en hen waar nodig een handje helpen. “Als je ziet dat iemand bijvoorbeeld moeizaam loopt, dat je dan zegt van ‘nou, zal ik even met je meelopen of zal ik je vuilnis overpakken’.” Over concrete taken of plannen werd tijdens de gesprekken met de woningcorporatie niet gesproken, vertelt de 27-jarige verpleegkundige. Het belangrijkste was dat je kon overbrengen dat je “gewoon een hart voor de mensen hebt.”

Het belangrijkste was dat je kon overbrengen dat je “gewoon een hart voor de mensen hebt.”

Zodra alle ‘goede buren’ zijn ingetrokken – alle ‘plint woningen’ zijn voor hen gereserveerd – zullen ze met elkaar en de woningcorporatie bij elkaar komen om te bespreken hoe ze “een steentje kunnen bijdragen aan de buurt.”

Heb jij ook ervaringen met ‘toewijzen op motivatie’? Ben je het tijdens je woning zoektocht tegengekomen? Ben of ken jij een ‘goede buur’? Of ben je vanuit de bewonerscommissie of je werk betrokken bij toewijzen op motivatie? Dan zoekt Momus jou!  Stuur een berichtje naar merel@momusmedia.nl of jeske@momusmedia.nl om je ervaring te delen.

Waardeer je ons onderzoek?
Journalistiek die de macht controleert én oplossingen onderzoekt is keihard nodig. Maar dat kan alleen dankzij (jouw) steun.

Start hier jouw maandelijkse of jaarlijkse donatie aan Momus

Of doneer eenmalig:

€ 5 € 15 € 45

Woonproof

Van harde cijfers tot persoonlijke verhalen, geschiedenis en toekomst. In dit dossier duikt Momus in een van de grootste uitdagingen van deze tijd: Wat moet er gebeuren om betaalbaar en gezond wonen voor iedereen bereikbaar te maken? Hoe maken we Nederland weer woonproof?

Open dit dossier

 

Clintel blijft klimaattwijfels zaaien, van Praag tot Driebergen-Zeist

, ,
Beeld: Momus (Benny Peiser, boven, en Marcel Crok, beneden, in Clintel's YouTube videos. Rechtsboven: satellietbeelden van branden in Los Angeles, januari 2025, Wikimedia)

10/02/2025 – Alexander Beunder, Nina Tea Zibetti

Beeld: Momus (Benny Peiser, boven, en Marcel Crok, beneden, in Clintel’s YouTube videos. Rechtsboven: satellietbeelden van branden in Los Angeles, januari 2025, Wikimedia)

We delen niet alleen onze grote bevindingen, maar ook tussentijdse updates over de voortgang van onze onderzoeksprojecten. Deze update is onderdeel van het dossier Clintel.

In juni 2024 vierde de Nederlandse klimaatsceptische organisatie Clintel haar vijfjarig bestaan. We berichtten al meermaals over Clintel en deden verslag van hun jubileum voor DeSmog (Nederlandse vertaling hier), ook terug te luisteren als aflevering twee van de podcastserie van Klimaatdromers, het onderzoeksdossier van Momus waarin we klimaatobstructie onderzoeken.

In deze korte update sommen we op waar Clintel zich de afgelopen maanden op richtte: nieuwe publieke events, de publicatie van een anti-windmolenrapport en een controverse rond de poging om in een wetenschappelijk tijdschrift te publiceren.

Clintels publieke events

Op 12 en 13 november 2024 organiseerde de Tsjechische tak van Clintel een tweedaagse conferentie met de titel “Klimaatverandering: feiten en mythen in het licht van de wetenschap”. 

Onder de sprekers bevonden zich Marcel Crok, mede-oprichter van Clintel, Nicola Scafetta, natuurkundige en lid van Clintel Italia, en Pavel Kalenda, woordvoerder van de Clintel-werkgroep in Tsjechië en organisator van de conferentie.  

De conferentie werd gehouden in het Tsjechische nationale parlement en kreeg financiële steun van het steenkolenbedrijf Severočeské doly, eigendom van het Tsjechische publiek-private concern ÇEZ, en andere ‘grote landbouwbedrijven’, bevestigde de organisator Kalenda tegenover het Tsjechische mediaplatform Voxpot.

Volgens Voxpot was de ‘belangrijkste buitenlandse ster’ op de conferentie de Britse Christopher Monckton: een voormalig politiek adviseur van de Conservatieve Partij en kandidaat voor de UK Independence Party (UKIP), die door de jaren heen talloze klimaatontkennende opvattingen uitte. Nog in 2022 beweerde Monckton dat “elke milieuorganisatie met een onschuldig klinkende naam in de eerste plaats een door communisten geleide frontorganisatie is”.

De conferentie eindigde met een slotcommuniqué waarin wordt ‘verklaard en benadrukt dat de ingebeelde en denkbeeldige ‘klimaatnoodtoestand’ ten einde is’.

Eind november 2024 gaf Clintel de Britse klimaatscepticus Benny Peiser een podium in Nederland. Peisers lezing over ‘het einde van de net-zero-consensus’ vond plaats in een congrescentrum vlak bij station Driebergen-Zeist en werd bijgewoond door bijna honderd mensen, meldde zelfstandig journalist Chris Aalberts, die getuige was van het evenement. Tijdens de lezing uitte Peiser zijn vrees dat het huidige klimaat- en energiebeleid ‘schadelijk is voor onze economie [en] ons welzijn’, en noemde daarbij de Argentijnse president – ​​de extreem-rechtse Javier Milei – als positief voorbeeld van iemand die ‘probeert’ de zaken ‘om te draaien’. Ook Trump werd in de lezing benoemd als iemand die het klimaatbeleid zal helpen terug te draaien, waarbij een slide zijn inmiddels beruchte citaat drill baby drill toonde.

Benny Peiser is de directeur van de Global Warming Policy Foundation (GWFP), een Britse  klimaatsceptische denktank opgericht in 2009, in de nasleep van ‘Climategate’. In 2022 onthulde The Guardian dat de denktank directe financiering had ontvangen van spelers met belangen in fossiele brandstoffen, terwijl de organisatie beweerde onafhankelijk te zijn van commerciële belangen. De organisatie ontving in 2018 en 2020 $210.525 van de Sarah Scaife Foundation uit de VS, die aandelen ter waarde van $30 miljoen bezat van 22 energiebedrijven zoals Exxon en Chevron. De onthulling leidde tot een officieel onderzoek van een Britse toezichthouder, de ‘Charity Commission’, naar een mogelijke schending van de regels van haar liefdadigheid status, maar de denktank ontliep sancties door hervormingen te beloven – een uitkomst die sterk werd bekritiseerd door de Britse ngo Good Law Project.

Beeld: Momus (Marcel Crok in Clintel’s YouTube video)

Een anti-windmolenrapport

Op 31 oktober 2024 publiceerde Clintel een rapport getiteld ‘Het Windmolendrama’, door onderzoeker en adviseur Elze van Hamelen. Het rapport bekritiseert de gevolgen van windmolens op de gezondheid en het milieu en stelt dat klimaatdoelstellingen boven de volksgezondheid worden geplaatst in het klimaatbeleid.

De beweringen van de rapporten staan in contrast met een grote Nederlandse studie die de publieke kennisorganisatie Nivel in 2023 publicerde. Op basis van gezondheidsgegevens van 350.000 tot 560.000 patiënten, verzameld tussen 2012 en 2021, vond de studie geen significante negatieve gezondheidseffecten van wonen in de nabijheid van windmolens. Op basis van een literatuuronderzoek vond het RIVM ook geen bewijs voor gezondheidsproblemen die vaak door critici van windmolens worden genoemd, zoals slaapstoornissen. Wel erkende het RIVM dat windmolens ‘hinder’ kunnen veroorzaken, oftewel ‘een gevoel van afkeer, boosheid, onbehagen, onvoldaanheid of gekwetstheid dat optreedt wanneer een milieufactor (bijvoorbeeld geluid) iemands gedachten, gevoelens of activiteiten negatief beïnvloedt’.

Henk Vermeer, Tweede Kamerlid voor de BBB, ontving het rapport van Clintel op de dag van publicatie. Ook stelde Vermeer kamervragen en verzocht om een ​​moratorium op de verdere uitrol van windenergieprojecten op land. Minister Hermans van Klimaat en Groene Groei stelde in haar antwoord dat er onvoldoende bewijs is voor de negatieve gezondheidseffecten die Vermeer en het rapport noemen. Vermeers oproep tot een moratorium kreeg niet genoeg steun vanuit de Tweede Kamer.

Controverse rond ‘wetenschappelijke’ publicatie

Een klimaatsceptisch artikel, ingediend bij de American Journal of Economics and Sociology (AJES) door Clintels bestuurder Marcel Crok, werd afgelopen december fel bekritiseerd vanuit verschillende hoeken, waaronder twee andere academici maar ook het wetenschappelijk tijdschrift zelf.

In een ongebruikelijke stap reflecteerde het AJES-bestuur op de oorspronkelijke beslissing van hun tijdschrift om het ingediende artikel van Crok en zijn co-auteur Andy May te accepteren, met een redactioneel commentaar dat het klimaatsceptische artikel fel bekritiseerde. ‘Het artikel van May en Crok is een standaard ontkenningsartikel waarin de rol van de mens bij klimaatverandering in twijfel wordt getrokken’, schreef het bestuur (zie de Nederlandse vertaling hier). ‘Wanneer sceptici de publieke verwarring over dit proces bespelen om de wetenschap in diskrediet te brengen, bedrijven ze willens en wetens politiek met de wetenschap om hun eigen agenda te bevorderen’, aldus het bestuur.

Uiteindelijk besloot AJES het artikel van Crok en May toch te publiceren ‘samen met twee reacties die de tekortkomingen laten zien en het in een bredere context plaatsen’. Met deze stap hoopt AJES het begrip van klimaatontkenning vanuit een ‘sociologisch perspectief’ te vergroten. ‘Het negeren van dit sociale fenomeen en wachten tot het overwaait heeft niet gewerkt.’

Zie ook:

Waardeer je ons onderzoek?
Journalistiek die de macht controleert én oplossingen onderzoekt is keihard nodig. Maar dat kan alleen dankzij (jouw) steun.

Start hier jouw maandelijkse of jaarlijkse donatie aan Momus

Of doneer eenmalig:

€ 5 € 15 € 45

Clintel

Sinds 2019 kent Nederland een nieuwe klimaatwetenschap ontkennende organisatie: Clintel, een afkorting voor 'Climate Intelligence'. In dit dossier lees je meer over de ontstaansgeschiedenis van deze club, Clintel's relaties met radicaal-rechtse politieke partijen en de geldstromen achter Clintel en het internationaal netwerk waarin het zich begeeft.

Lees meer

Klimaatdromers

In het Klimaatdromers dossier onderzoeken we hoe klimaatobstructie plaatsvindt in Nederland en daarbuiten, oftewel alles dat klimaatbeleid tegen houdt of vertraagt: klimaatdesinformatie, lobbypraktijken, de draaideur tussen oliebedrijven en politiek of misleidende vormen van greenwashing. Met een kritische, maar ook oplossingsgerichte blik.

Open dit dossier