Waarom steeds meer mensen nieuws mijden (en wat wij daaraan gaan doen)

We zijn in Utrecht. Het kantoor van Momus. Eerder bekend als platform Authentieke Journalistiek.

Waar zijn we nu? Nou, we zijn nu op het kantoor. Op ons hoofdkwartier. Hoe ziet dat eruit? Het hoofdkwartier ziet eruit als een zolder eigenlijk.

We zijn al jaren tegels aan het lichten. 

Er hangt een vlag aan de muur. Wat voor vlag? De vlag van Mozambique, waar we ooit onderzoek hebben gedaan.

Onderzoek aan het verrichten. 

Shell, dat is ons grootste onderzoek. Dat loopt al jaren.

Tot op de bodem.

Lezen, verzamelen, nadenken. En dan op een gegeven moment denk je van… Oh, misschien heb ik iets ofzo.

Maar er knaagt iets.

Uit mijn hoofd zou ik niet iets kunnen bedenken. Echt denkt van, oh ja, dat is echt leuk. Leuk dat ik dat heb ontdekt.

We willen het anders doen. We willen meer doen. 

Hoe lang doe je al onderzoek? Jeetje, al tien jaar. Tien jaar? En je hebt nog nooit wat leuks ontdekt? Oké.

We willen niet alleen problemen onderzoeken, maar ook oplossingen. Perspectief bieden. 

In de toekomst, wij willen net iets vaker dan nooit iets leuks ontdekken. Klopt dat? Toch?

En dan ook nog eens samenwerking met het publiek. Met jullie. Maar, hoe doe je dat? 

We gaan naar buiten, we gaan de straat op.

Dit is een podcast aflevering van Momus. Ik ben Merel de Buck en in deze podcast komen ook mijn collega’s Jilles Mast en Alexander Beunder aan het woord. We gaan in gesprek over nieuwsmijders. Mensen die zich hebben afgekeerd van het nieuws. Om diverse redenen. 

De feiten die voorbijkomen zijn gebaseerd op onderzoek van Yaël de Haan. Zij is lector Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie aan de Hogeschool Utrecht. En ze is ook nog bijzonder hoogleraar in Lokale Publieke Omroep aan de Rijksuniversiteit Groningen. 

Verder in deze podcast: we laten mensen aan het woord die we op straat hebben lastiggevallen. Namelijk met de vraag, mijdt u wel eens het nieuws en waarom? En we vertellen wat wij als journalisten van plan zijn om nieuwsmijding tegen te gaan.

– op kantoor –

[Merel:] Wil je weten hoeveel mensen? 65% van de mensen mijden nieuws. Maar ik kan je vast vertellen: De Nieuwsmijder die bestaat natuurlijk niet.

[Merel:] Ik heb nog wel wat leuke weetjes, wil je een weetje horen? Wie zou de grootste groep nieuwsmijders zijn? [Alexander:] Kleine kinderen? [Merel:] Heel veel kleine kinderen kijken naar Klokhuis. [Alexander:] Klokhuis zijn een soort explainers voor kinderen. [Merel:] Ja, dat zeg ik. Een soort onderzoeksjournalistiek.

[Merel:] Oké, maar ik wilde dus even zeggen wie de grootste groep nieuwsmijders is, want ik vond dat wel heel interessant. Dat is 60% vrouw. En weet je hoe die genoemd worden? Nieuws-buitenstaanders.

[Jilles:] De mensen die het wel volgen, zou je nieuwsgierig kunnen noemen? Hebben we al tromgeroffel? We hebben nog geen geluidseffect.

[Merel:] 60 procent van de vrouwen die nieuwsmijders zijn, is niet nieuwsgierig? Dat is een aanname in, dus niet waar. Ze hebben weinig verbinding met het nieuws en ze herkennen zich weinig in het nieuws.

[Alexander:] Daar begint het mee. Herken je jezelf in het nieuws? Ben jij deel van het nieuws?

[Merel:] Zie je jezelf terug, zie je de problemen die jij hebt, terug in het nieuws.

– op straat – 

[Alexander:] Volgt u het nieuws wel eens? [mevrouw:] Ja, wel eens.

[Alexander:] Wel eens, af en toe? [mevrouw:] Dat was de vraag toch? Ja, niet altijd nee. [Alexander:] Waarom volgt u het nieuws? Misschien een gekke vraag, daar mag u even over nadenken.

[mevrouw:] Ik weet wel waarom ik het niet elke dag volg. [Alexander:] En waarom? [mevrouw:] Het is vaak heel negatief. Er is veel ellende in de wereld. Je kan er dan weinig aan doen. Het is een gekke vorm van verslaving. [Alexander:] Om het nieuws te volgen is een verslaving? [mevrouw:] Ja. Het liefst zou ik het helemaal niet volgen. Maar toch voel ik een soort plicht om het wel te doen.

[Alexander:] Ja, en wat is die plicht? Voor wie volg je die plicht?

[mevrouw:] Dat is een goede vraag, want ik ben ook twee jaar op reis geweest. En toen heb ik dus twee jaar gewoon geen nieuws gevolgd. Dus ja, voor wie die plicht? Ja, toch denk ik voor mijn werk nu. Ik ben nu weer aan het werk en dan denk ik toch, ik moet bij blijven. Ik moet wel een beetje weten wat er speelt.

[Alexander:] Mist er iets in het nieuws waarvan je denkt dat als dat er in zit, dan volg ik het elke dag?  [mevrouw:] Nee. Nee, daarvoor ben ik misschien toch te egocentrisch ofzo.

[Alexander:] Wat zijn dan de problemen van vandaag waarvan je denkt daar is geen aandacht voor in het nieuws en zou er wel meer in moeten?

[mevrouw:] Overbevissing. Dat we als mensheid de wereld naar de klote helpen. Dat we ons als mensen beter voelen dan de rest van de dieren op aarde. Dat dat perspectief mist. Dat perspectief dat mist, ja. Alsof als mensen maar alles mogen nemen, ja. Ja, oké.

– op kantoor –

[Jilles:] Dat ze er diep ongelukkig van werd en dat het een soort van verslaving was. Dat je dus verslaafd bent aan het lezen van slecht nieuws, omdat je denkt dat dat nodig is. Ja, naar haar collega’s. Alsof je aan de koffieautomaat wel iets te vertellen moet hebben. Ja. Ik vind het zo grappig dat het voelt als een morele plicht. Dat je denkt, dat hoor je te doen. Blijkbaar heeft het nieuws zo’n… Eigenlijk is het een gegeven van we vinden het allemaal echt verschrikkelijk om te moeten doen. En toch moeten we het doen, want er is een bepaalde verantwoordelijkheid. Alsof het de was is of de afwas die je moet doen.

[Merel:] Ik vind het eigenlijk wel iets heel moois. Dat mensen dus eigenlijk heel erg betrokken willen zijn bij de omgeving, bij wat er gebeurt in de wereld. Maar op dit moment dat niet helemaal kunnen doen, omdat het hun humeur beïnvloedt of wat dan ook. Dus ik vind het eigenlijk wel een mooi iets ensen zo graag willen weten wat er speelt inmiddels. Dat ze, desondanks dat het een negatief impact heeft op hun humeur of whatever, dat ze er toch voor gaan. [Jilles:] Ja, nee, absoluut.

[Alexander:] Ik vond het wel interessant dat eigenlijk zij, zeg maar, nieuwsmijding wordt als je daarover leest. Is er iets negatiefs in? Mensen vermijden iets wat ze… Impliciet is de boodschap, ze moeten het eigenlijk wel volgen. Maar ze doen dat niet en voelen ons er rot over… Maar hier is een vrouw die eigenlijk gewoon, wel heel erg geïnteresseerd is in de wereld en in problemen. Overbevissing dan, of hoe mensen met de wereld omgaan. En dat gewoon te weinig terugziet in het nieuws. Maar niet een gebrek aan betrokkenheid of een gebrek aan interesse. Maar juist een grote interesse in dingen die zij niet terugziet in het nieuws. Of je elke vorm van nieuwsmijding als iets negatiefs moet zien, is de vraag. Want zij leest misschien wel andere dingen over overbevissing. Misschien leest ze wel hele boeken over overbevissing. Of kijkt ze daar allemaal documentaires over overbevissing.

[Merel:] Ik denk eigenlijk ook dat nieuwssmijding misschien een te groot containerbegrip is voor de diversiteit aan mensen die iets missen in het nieuws, maar misschien wel nieuws willen lezen. En ik vond het ook wel herkenbaar van die vrouw. Ik denk, ik ben ook gewoon een nieuwsmijder. In de zin van op: zondag denk ik, oké, ik ga vandaag even geen nieuws lezen, want ik wil eventjes een rustdag en mijn hoofd even… ja, ik herken dat wel. En dan maandag kunnen we weer… alle ellende over onszelf heen gooien en de week starten.

[Alexander:] Jij bent ook wel eens op reis gegaan en dat je misschien ook een tijd het nieuws niet volgde?

[Jilles:] Ja. Ja, het geeft wel een hoop rust in zekere zin. En tegelijkertijd begint er dan ook wel een soort van onrust op een gegeven moment. Dat je denkt van: ik mis iets of wat als er allemaal dingen zijn waar ik als mens of burger of inwoner of familielid of vriend zeg maar iets mee zou moeten doen.

[Merel:] Je hebt ook een emotionele nieuwsmijder, 10 procent. Voornamelijk vrouw. Leuk weetje. Die hebben veel last van negativiteit in het nieuws.

— op straat – 

[vrouw:] Er komt natuurlijk best wel veel negatief nieuws in de wereld. En soms wordt het echt heel veel. En dan denk ik, ik heb ook niet zin om al die nare berichten weer te lezen. Dus dan ontwijk ik dat ook.

[Jilles:] Wat voor een gevoel maakt dat dan bij je los, als je dat leest?

[vrouw:] Ja, ik weet niet. Misschien een beetje onrust. Dat ik er zelf graag iets aan zou willen doen, maar dat niet direct kan. Dus een beetje onmacht ook in die zin. Kijk, nu was dan de exit poll geweest natuurlijk, van het stemmen gisteren. En als ik dan zie dat PVV weer een van de meeste stemmen heeft, dan word ik toch wel gefrustreerd. En dan denk ik, ja, ik lees dit liever niet. Ja, sportnieuws, dat volg ik wel echt heel erg effectief. En dat vind ik dan wel echt leuk om te lezen ook. Dus dat geeft dan wel…

[Merel:] Ben je een sporter? [vrouw:] Ja, een positief gevoel dus. Ja, oké.

[Jilles:] Ook als ze verliezen? [vrouw:] Ja, dan iets minder. Maar dan vind ik het toch wel leuker om op de hoogte te blijven.

[Jilles:] Als je de nieuws leest, wat gebeurt er met je op persoonlijk of psychologisch niveau? [man:] Soms is het een beetje… Kan ik het in het Spaans zeggen? Préoccupante. Zorgwekkend. Dus je wordt bezorgd over hoe het met de wereld gaat. De verkiezingen in de Verenigde Staten… en de situatie in verschillende landen…

[Merel:] Maar het weerhoudt je niet om het nieuws te volgen? [man:] Soms wel, dan is het een beetje depressief.

– kantoor –

[Alexander:] Hebben jullie dat ook? [Jilles:] Ja, onwijs. Als je in de ochtend je dag begint met lezen van de krant… dan ga je geen goeie dag tegemoet.

[Merel:] Dus jij leest ‘s ochtends niet de krant? [Jilles:] Jawel. Ik heb ook zelden goeie dag.

[Alexander:] Nee, maar de realiteit is wel nieuws. Het is een sensatie. Vaak. En het is negatief. Een brand. Er is iemand vermoord. Dat is ook wat veel mensen juist wel lezen.

Omdat het een beetje is van: when it bleeds it leads. [Jilles:] Ja, je hebt geen artikel over 99 huizen hebben vannacht niet in brand gestaan. [Alexander:] Nee, precies.

[Merel:] Nee, maar dat is ook niet de discussie, toch? De discussie gaat eigenlijk over of het nog wel in balans is wat we lezen. Dus of naast de problemen die we dagelijks voor ogen krijgen, of daar ook perspectief tegenover wordt gezet, of dat we eigenlijk een niet heel erg gebalanceerd wereldbeeld krijgen door het nieuws te volgen en denken dat alles helemaal in de soep loopt.

[Merel:] Eigenlijk een kleine groep zit in jouw specialisme, en dat zijn overtuigd vermijders en sceptische vermijders, tien procent, die wantrouwen de journalistiek, zijn voornamelijk man, rechts georiënteerd en die gebruiken alternatieve media.

– op straat –

[man:] Ik ben vrij vertrouwen gezind. Ik ga er maar vanuit dat het allemaal klopt, wat ze zeggen. Je hoort natuurlijk wel over fake news. Ja, ik ben niet iemand die het allemaal gaat uitzoeken of het nou fake is of niet. Het zal wel. Het wordt geroepen en het zal ergens wel kloppen.

– op kantoor –

[Alexander:] Dat zijn niet per se nieuwsmijders, maar alternatief-nieuws-volgers. Het klinkt inderdaad alsof die mensen heel erg betrokken zijn bij het nieuws. Maar een bepaald soort nieuws. Misschien voor ons niet, maar voor hun is dat wel nieuws. Wij zijn eigenlijk nieuwsmijders vanuit hun perspectief.

[Jilles:] Mag ik ook een komkommer eten tijdens de podcast? [Merel:] Nee, even voor de context. Jilles eet elke dag bij de lunch een hele komkommer. Ik weet ook niet waarom.

[Jilles:] Dat is mijn diesel.

[Merel:] Er is nog best wel een grote groep kritische nieuwsmijders. Dat is 25…24,4 procent zijn kritische nieuwsmijders. Die zijn kritisch op de kwaliteit van het nieuws. En die mijden af en toe het nieuws.

[Alexander:] Een raar verhaal. Hoe meet je dat? Zeggen mensen dat zelf in die onderzoeken? Ik lees het niet omdat het gewoon niet goed genoeg is.

[Merel:] Dit vind ik ook nog een leuke groep, willen jullie deze nog horen? Dit weet ik namelijk echt niet wat het is. 9,8 van de nieuwsmijders zijn status georiënteerde vermijders. Dat zijn jonge, hoogopgeleide, die zijn status georiënteerd en realistisch.

[Jilles:] Status georiënteerd snap ik misschien nog wel: dat ze zichzelf te goed voelen voor het nieuws. Dat ze bijvoorbeeld, weet ik veel, alleen maar denken van, ah ja, nieuws dat is zo vluchtig en bla bla bla. Ik vind alleen maar als ik een wetenschappelijk artikel lees, dat vind ik echt van belang.

[Alexander:] Maar wat we dus ook gaan doen in deze podcast is: we gaan dus ook hebben over waarom we geïnteresseerd zijn geraakt in een alternatief voor de huidige vorm van nieuws en journalistiek. Om niet alleen maar journalistiek te brengen zoals we dat al een tijd al doen, maar daar ook iets naast te zetten. Wat we ernaast willen zetten, wat misschien nieuwsmijding tegen gaat, is dus…

[Jilles:] Nou ja, ik val een beetje over het woord alternatief. Ik denk van ja, het is geen alternatief. Het is niet een vervanging van, maar het is een aanvulling.

[Alexander:] Oh, leuk. Mooi gedacht. Ja, precies. Dus een aanvulling op de journalistiek die we al doen is, is dus… Oplossings. Gerichte. Journalistiek.

[Jilles:] Ah, nice. Dit hadden we niet eens ingestudeerd op het gegeven moment.

– op straat –

[Merel:] Een van onze ideeën is om ook wat meer oplossingsgerichte journalistiek te gaan bedrijven. Dus om verhalen te schrijven die gaan over oplossingen. Hoe zouden jullie dat lezen?

[vrouw:] Ja, ik denk wel sneller omdat het iets meer positief is, maar het ligt er ook weer aan, ik denk dat er ook heel makkelijk dan de neiging is dat het eerder subjectief wordt, dus dat is dan wel moeilijk, met welke doelgroep je probeert te bereiken daarmee. Dus als het iets is waar ik geïnteresseerd in ben en dat de oplossing zoek, dan zou ik het wel lezen, maar ik denk dat daardoor andere mensen het ook sneller niet gaan lezen.

[Merel:] Wat wij willen doen is dus niet zelf oplossingen aandragen, maar kijken naar organisaties of mensen die al bezig zijn met een oplossing. En die dan kritisch onder de loep nemen. Dus kijken van: werkt dit? Of wat werkt er wel, wat werkt er niet? Dus dat we wat meer oplossingen kritisch benaderen.

Dit was het voor nu. Bedankt voor het luisteren. Deze podcast maakt deel uit van ons lopende onderzoek genaamd 2100. Dat gaat over de vraag hoe ziet onze samenleving eruit in het jaar 2100. Overal ter wereld worden oplossingen bedacht en toegepast voor grote maatschappelijke problemen. De komende tijd maken wij hier verhalen over.

We onderzoeken wat werkt goed, wat werkt minder en waarom. Heb jij zelf een verhaal dat perspectief biedt voor een nijpend maatschappelijk probleem? Deel het met ons. Of wil je op de hoogte blijven van onze verhalen? Schrijf je in op onze nieuwsbrief. Dat kan op onze website. Alle info kan je vinden in de show notes van deze aflevering. En, last but not least, kan je wat missen? Overweeg ons dan te steunen met een financiële bijdrage, zodat meer onderzoek en podcasts mogelijk worden gemaakt. Oké, dankjewel.

Deze podcast is geschreven en geproduceerd door Merel de Buck en Alexander Beunder van Momus (voorheen, platform Authentieke Journalistiek).